علف های هرز ( کنترل علف های هرز)

لطفا از تمام مطالب دیدن فرمایید.

انسان برای تأمین نیازهای خود به دلیل دارا بودن قوه عقل اکوسیستم های طبیعی را به سرعت بر هم زده و موجب تخریب جنگل ها ، نابودی خاک و گیاهان خودرو و حیات وحش که همگی تکیه گاه و یا حتی بستر غیر قابل اجتناب برای کشاورزی پایدار می باشند شده است . مسلماً روشهای متکی بر تکنولوژی ماشینی و مواد شیمیایی مصنوعی ممکن است در کوتاه مدت پر بازده باشند اما پایدار نبوده و آلاینده محیط خواهند بود .بنابراین با طرح سوالاتی چون آفات چیست و آفات از کجا ناشی می شوند و آیا تعریف آفات مستحق هر موجود زندۀ مبارزی هست یا نه ما را برآن می دارد که باکنترل بیولوژیکی بتوانیم با هدف تولید بیشتر وحفظ محیط زیست گامی جدی در کشاورزی پایداری برداریم .

هدف از مطرح کردن مبحث مربوط به عوامل زیستی در مبارزه با علفهای ناخواسته و غیر اقتصادی تعیین جایگاه آنها در مدیریت علف هرز با نظر به تلفیق و بسط درکی آگاهانه از عوامل موثر بر موفقیت در این راه می باشد.و این روش که از سال 1902 با کنترل علفهای هرز سمج nexius و براساس مشاهدات طبیعی دانان و متخصصان پیشین کشاورزی نشأت گرفته است مایه آگاهی و تقلای مضاعف برای دانشجویان علم کنترل بیولوژیکی شده است و از آنجایی که عوامل زیستی در رهیافت های مدیریت علفهای هرز از ارزش بالقوۀ بیشتری نسبت به سایر روشها برخوردار است مورد توجه خاص گرفته اما با این وجود نباید از مشکلات توسعه و تکثیر عوامل کنترل زیستی در آینده غافل شویم و اگر به چنین موفقیتی نائل شویم به الگویی از توسعه ای پایدار آگاهانه خواهیم رسید.

رهایی نسبی از آفات (عاری بودن نسبی از آلودگی به آفات)

ظاهراً بذور بسیاری از علف های هرز یکساله در مقایسه با بذور سایر گونه های گیاهی ، آلودگی کمتری به آفات و امراض گیاهی دارند . این گونه های کلونی ساز جدید به اندازه گونه های کاملاً پایا در مراحل توالی در معرض آفات قرار نمی گیرند چرا ؟ چون میزبان جایگزین ندارند و یا کم دارند و برای ابتلای این یکساله ها به آفات و بیماریها وجود میزبان جایگزین ضروری است.

البته عدم گرایش گونه های پیشرو به داشتن آفات و بیماریهای بومی کمتر ، نشانگر این است که در مقایسه با گونه های چند ساله کنترل بیولوژیکی آنها دشوارتر شود. نکته قابل توجه در مدیریت کنترل یا پیشگیری از تولید بذر یا نابودی گیاه علف هرز با استفاده از روش بیولوژیکی زودشکوفایی عده ای گیاهان مثل کیسه کشیش ، پیرگیاه و چمن یک ساله می باشد که فرصت زمانی ، شرایط جغرافیایی ، آب و هوایی و یا نیاز غذایی در موعد مقرر را برای موجود مبارز فراهم نشود . و هر چند انتظار داریم که خسارت این گونه گیاهان از نظر کمیت کاهش یابد اما ممکن است با همراه سایر Ephemerals ها خسارت کیفی در اقتصاد و تغذیه ای سبب شوند .

در بحث بیولوژیی مکان امن که جایی است به عنوان حفاظت در مقابل مخاطرات پیش از رسیدن توسط شکارگران ، برداشت و ... و ماندگاری فیزیکی در سطح خاک و حفاظت در برابر اثرات شکارگرها پس از ورود به خاک و شرایط نامساعد جوانه زنی که این مکان امن توسط پرندگان ـ حشرات و بیماریها بر روی گیاهان مادری و یا در خاک نا امن شود .

بر خلاف دورۀ زمانی نسبتاً کوتا تولید بذر در علفهای هرز یکساله ، اندام های پایا ممکن است طی دورۀ زمانی طولانی از فصل رشد تولید شوند و یا در دامنۀ وسیع از شرایط محیطی انجام می گیرد . برای مثال برخی جوانه های مَرغ (Elytrigia repens )در دمای 5- سانتی گراد تشکیل می شود و این به درازا کشیدن دورۀ زمانی تولید اندام های پایا بیانگر نیاز به راهکارهای متفاوت برای ممانعت از گسترش (کنترل) اندام های زایای رویشی در مقایسه با تولید بذر گونه های یکساله است . و اکنون می توان گفت ضریب اطمینان و موفقیت یک موجود زنده بر علیه علف هرز پویا در شرایط این چنین متفاوت چقدر است؟ و مگر نه اینکه ویژگی پویایی حضور گیاهان خود به کاهش اثرات عوامل اکولوژیکی محدود کننده یا همان جبران عاملی Factor compensation می انجامد یعنی این پاسخ علف هرز به عوامل محدود کننده نشان از تخصص یافتگی است و برای دریافت پاسخی در سطح آستانه اقتصادی ترکیبات ژنتیکی جدید و یا دامنه ای وسیع از انعطاف پذیری plasticity لازم است.

تعریف کنترل بیولوژیکی : استفاده آگاهانه از موجودات چون پارازیتوتیدها ، براداتورها ، پاتوژنها ، آنتاگونیستها و میکروارگانیسمهای رقیب به منظور کاهش بنیه ، ظرفیت تولید مثلی ، تراکم و تأثیر علفهای هرز است.

مفاهیم ویژه و یا شاخصهای عوامل بیولوژیک :

کنترل زیستی پیوسته در عالم گیاهی به وقوع می پیوند(تأیید بر اصل تنازع بقاء)

عوامل زیستی قادرند به صورت انتخابی روی علفی معین و یا اندام معین گیاه هرز عمل کنند .

عوامل زیستی ضمن اینکه با سایر روشهای کنترل ادغام پذیراست از ارزش بالقوۀ بالاتری برخوردارند . موفقیت در استفاده از عوامل زیستی مستلزم درک کامل از Weed ecological niche and relationships روابط و جایگاه اکولوژیک می باشد.

عوامل زیستی اجزای مهمی در سامانه های مدیریت تلفیقی علف هرز به شمار می روند .

تقسیم بندی انواع زیستی و کنترل علفهای هرز :

طبیعی مستقیم و غیر مستقیم

غیر طبیعی (پرورش یافته دست انسان)

طبیعی مستقیم مانند اینکه خیلی از شکارگرها که بخش قابل توجهی از دانه های علف هرز را حتی پیش از افتادن در سطح خاک مصرف می کنند مانند عده ای از پرندگان : کلاغ ، حشرات : زنبورها ، خزندگان ، دوزیستان :قورباغه، جوندگان :موش ، گوشتخواران : از خرس وحشی گرفته و حتی خود انسان به صورت طبیعی از دانه و بذر علف هرز تا اندامهای رویشی قابل کثیر را به مصرف رسانده و از گردونۀ آسیب رسانی به سایر گیاهان خارج و یا اثرات آنها که در این جا بیشتر بقاء و توسعۀ علفهای هرز تداعی می شود را تحت تأثیر منفی و فرونشانی قرار می دهند. و همچنین ریشه کنی درخت نارون آمریکایی توسط قارچ بیماری زایophiostoma ulmi

طبیعی غیر مستقیم:

با توجه به ارتباط غیر قابل انکار و لاینفک این علم با علم اکولوژی هر تغییری در هر یک از اجزای این نظام سبب ایجاد تغییر در بخشهای دیگر می شود و با تغییر عملیات به کارگرفته در برابر علف هرز انتظار میرود برای سایر آفات نیز تغیراتی به وقوع بپیوندد برای مثال گزارش شده که قارچ کش مورد استفاده در گیاهان باغی سبب کنترل علف هرزاویارسلام به وسیله قارچ pucceinia canaliculata می شود.

انواع راهبردهای کنترل بیولوژیک علف هرز :

کلاسیک یا مایه کوبی (In oculative)

عرضه سیل آسا عرضه سیل اسا inundative یا توده ای

inoculativ :

وارد نمودن موجودات دارای میزان اختصاصی (حشرات ، عوامل بیماریزا ،نماتودها و ...) از مناطق بومی علف هرز به نواحی که علف هرز استقرار یافته و تبدیل به معضل شده است و این نوع کنترل نیز به یک دوره یک تا چند ساله برای رسیدن جمعیت عامل زیستی به سطوح موثر نیازمند است که پس از طی مراحل قرنطینه در نواحی آلوده به علف هرز رها می شوند.

Inundative :

مستلزم زمانبدی رها سازی عامل زیستی به صورت انبوه و مصادف بودن آن با مرحله حساس علف هرز در برابر عامل زیستی به منظور تهاجم سریع به علف هرز میزبان است.

ارتباط علفکش زیستی یا Bioherbicide یا mycoherbicide چیست ؟

علفکش زیستی بسطی از راهبرد سیل آساست که کاربرد عامل بیماریزای علف هرز به شیوۀ مشابه علفکش است . و چون اکثر علفکش های زیستی با استفاده از عوامل قارچی انتخابی توسعه یافته اند که سبب بروز بیماریهای نظیر آنتراکنوز و زنگ می شوند غالباً به چنین بهره گیری از قارچ ها واژه mycoherbicide اطلاق می شود .

Augmentation : شکل توسعه یافته از راهبرد سیل آسا که در آن تسریع کنترل آلودگی علف هرز از طریق ازدیاد جمعیت دشمنان بومی و رهاسازی عوامل مصنوعاً پرورش یافته راهبرد افزودگی گویند .

زمینه های کنترل بیولوژیک کدامند؟

علیه چه عوامل و اهدافی صورت می گیرد؟

کدامیک از دشمنان طبیعی را برای کنترل بیولوژیک میتوان به کار گرفت؟

چه روشهایی برای استفاده از این دشمنان طبیعی مناسب است؟

اصطلاحات منظور در کنترل بیولوژیکی :

بومی ( Indigenous native) : عواملی اند که در مناطق خاص و در سطح تاکسای خود در همان محل تکامل یافته اند .

Precinetive : عواملی که بومی بوده و فقط در منطقه ای خاص از یک سرزمین یافت می شوند .

غیر بومی Adventive : عواملی که در سرزمین معین به سربرده اما سیر تکاملی آنها در مکانی دیگر انجام شده و اکنون وارد شده اند .

مهاجر lmmigrant : عوامل غیر بومی که انسان در ورود آنها دخالت نداشته و بصورت Active خود منتقل می شوند .

معرفی شده Introdced : عواملی که توسط انسان انتخاب و انتقال یافته اند .

عوامل بیماریزا و کنترل بیولوژیکی :

استفاده از عوامل بیماریزای گیاهی برای کنترل علف هرز رهیافت کاملاً جدیدی است .که نتایج خوب گویای بهره گیری از این روش درمدیریت علفهای هرز است .

قارچ ها : علف هرز قندرون chandriulla Juncea در استرالیا و آمریکا توسط قارچ عامل زنگ Puccinia chondrillia که به تدریج اولاً اندازه جمعیت کاهش و سپس ظرفیت تولید مثلی پس از آلودگی شدید کاهش می یابد

باکتری ها : چمن یکساله Poa annua توسط باکتری بنام XanThomonas campestris pv.poa annua که بعد از چمن زنی به کار رفته از طریق آوندهای چوبی برگ های الوده شده انتقال و سرانجام سبب پژمردگی کامل و مرگ گیاه می شود

علف های هرز خانواده ( کاسنی ) :که باکتری pseudomonas syringae pv.Tagetis ماده سمی تاجتی توکسین Tagetitoxin را تولید که سبب کلروز انتهایی برگ در بسیای از گیاهان خانواده کاسنی میشود.سویه تحت بررسی این باکتری برای کنترل بیولوژیکی از برگهای انتهایی کلروز شده جدا شده است

علف پشمکی : توسط باکتری Deleterious rhizobacteria که غیر انگلی و در ریشه گیاهان بدون تهاجم به بافت های ریشه کلونی ایجاد و باعث فرونشانی رشد گیاه میشود .

استفاده عملی از این باکتری در مدیریت علف هرز مستلزم کاربرد مایه تلقیح شده برای استقرار تراکم بالایی از باکتری ها در مجاروت دانه یا ناحیه گسترش ریشه های علف هرز مورد نظر و شروع فعالیت باز دارندگی رشد است .

ویروسها : وجود ویروسها روی برخی علفهای هرزی مثل Morrenia odorata و گل سرخیان Rosa multiflora که منجر به فرو نشانی رشد گردیده است گزارش شده (البته در شرایط آزمایشگاهی)

نماتدها : که امکان بهره گیری از آنها در کنترل بیولوژیکی است . که در این مورد رابطه طبیعی اختصاصی میزان – انگل توصیفی برای علف هرز تاجویزی برگ نقره ای Solanum elacgnifolium است . و یا ایجاد گال های روی گیاه تلخه Acroptilon repens توسط نماتد Subanguina picridis

حیوانات بزرگ : مانند غاز در حذف علف هرز مزارع توت فرنگی و پنبه و یا استفاده از ماهی کپور Ctenopharyngodon ideua در کنترل مؤثر علف هرز آبزی هیدریلا Hydrilla verticillata است این ماهی روزانه چندین برابر وزن خود تغذیه می کند .

رهیافت های زیست محوری برای کنترل بیلوژیکی : به مانند استفاده از ترکیبات شیمیایی تولیدی ریز جانداران یا گیاهان مانند تاجتی توکسین که شرح داده شد و ماکولوسین Maculosin کهماده گیاه سوز مختص گل گندم خال دار Centaurea maculosa که از قارچ Alternaria alternata بدست می آید.

گرچه جزء اصلی کنترل بیولوژیکی محسوب نشده ولی به عنوان توسعه فرآورده های زیست محور به جای علفها کشها مهم خواهند بود .

نقش کنترل بیولوژیک در مدیریت علف هرز :

جلوگیری از تولید دانه در علف هرز

پیشگیری از استقرار علف هرزکنترل علفهای هرز که در موقعیت ویژه قرار دارند مثل توسکا Alnuus rubra که در مسیر جریان آب قرار دارد و استفاده از علفکش ممنوع است توسکا علف هرز جنگلی که در تولید چوب تداخل ایجاد می کند .

کنترل علف های هرز مقاوم : که بیم توسعه بیوتیب آنها می رود

عاملی برای فرونشانی علف هرز : بعضی گیاهان را هرگز نباید و یا در منطقه ای تا حدودی باید کنترل کرد مثل درخت آکاسیا Acacia spp و کهور pro sopis spp جهت محدود سازی پر آتش آنها به جای حذف کلی آنها .

امکان تلفیق این روش با دیگر روشها موجود است .

*عملیات زراعی و نقش آن در کنترل بیولوژیکی :

عملیات زراعی ارائه دهنده روشهای کاربردی آسانی برای ادغام کنترل بیولوژیکی در نظام های زراعی است .تناوب زراعی – شخم چوب – انتخاب ارقام با توانایی رقابتی بالا ( ژنتیک و اصلاح نباتات هم در کنترل بیولوژیکی نقش ایفا نموده ) . گیاهان زراعی پوشش دهنده و خاکپوشها ی و تلنیف باد گرایبی که تعامل مواد اگر آسیب علف جارو با قارچ Rhizopus sp در جلوگیری از جوانه زنی دانه رست چغندر قند حاکی از امکان کشف روابط مربوطه است .

روشهای کنترل بیولوژیک :

مبارزه بیولوژیک به مفهوم به کارگیری دشمنان طبیعی تقلیق جمعیت آفات به معنی اعم است

سه روش عمده برای استفاده از دشمنان طبیعی وجود دارد .

الف - حفاظت conservation

ب - معرفی in Troduction

ج – انبوه سازی یا افزون سازی Augmentation

در حفاظت موثر کوششهایی که نیازهای دشمنان طبیعی را برای شکفتن و ثمر دادن در یک سیستم تامین می گردند .

و در معرفی یا ورود دشمنان طبیعت مزیتی نسبت به سایر روشها دارد که نیاز به نگهداری ندارد یعنی self – maintainig و در دراز مدت بسیار ارزان تمام می شود.

اما ذکر یک نکته : اگر برای این دشمن طبیعی دشمنی دیگر پیدا شد اقدامات حفاظتی لازم است .

و انبوه سازی : در هر جا دشمنان طبیعی به هر دلیل راه نداشته باشند مثل گلخانه و محل پرورش قارچ و ... از طریق تکثیر و رها سازی افزایش می یابد که به دو صورت رها سازی تقویتی inoculative releaase و رها سازی انبوه mass – release یا inundation می باشد .

در مورد اول تعداد کمی به منظور تقویت آنها رها میشوند و مورد دوم زمانی است که تکثیر طبیعی عاملی برای افزایش جمعیت آن کافی نبوده و لازم باشد دشمن طبیعی مورد نظر به تعداد زیاد تکثیر و رها سازی شود .

برنامه های معرفی دشمنان طبیعی :

مرحله اول : انتخاب هدف واندیشیابی با تکیه به اطلاعات جامع درباره آفت ودشمن طبیعی

مرحله دوم : رده بندی و پژوهش مقدماتی با تکیه بر ذکر مشخصات تاکسونومیک گونه ها ...

مرحله سوم : انتخاب محل برای اکتشاف که از نظر جغرافیایی منطقی را که دشمنان طبیعی موثر وجود دارند شناسایی نمود

مرحله چهارم : انتخاب نوع دشمن طبیعی برای جمع آوری اعماز رده های موجودات مهره داران – نرم تنان و...

مرحله پنجم : پی جویی ، جمع آوری و انتقال دشمنان طبیعی منتخب

مرحله ششم : قرنطینه و حذف که آزمایشگاهای قرنطینه به دو طریق 1- محلی برای ورود عوامل زنده و نگهداری وتفکیک انواع نامطلوب است 2- محل مناسبی برای بررسی موجودات بالقوه مناسب برای مبارزه است .

مرحله هفتم : بررسی بی زیانی و انتخاب دشمنان طبیعی برای ادامه مطالعات

مرحله هشتم : تمرکز در مزرعه و تعیین کارایی

مرحله نهم : ارزشیابی عامل و برنامه است .

بعد از این مرحله که جزء ضروریات مراحل معرفی است که منابع لازم برای برنامه های معرفی شامل هزینه ها ، فواید اجتماعی و ایمنی است .

انواع تفلیق کنترل بیولوژیک در نظامهای مدیریت آفات :

تلفیق مبارزه بیولوژیکی و شیمیایی

تلفیق مبارزه بیولوژیکی و زراعی

تلفیق مبارزه بیولوژیکی و گیاهان مقاوم

تلفیق دو یا چند روش کنترل بیولوژیکی

تلفیق دشمنان طبیعی در نظام های مدیریت آفات

مدیریت دشمنان طبیعی : از جمله تلاشها برای پیاده کردن سیستم مدیریت آفات مبتنی بر مبارزه بیولوژیکی واصلاح جمعیت دشمنان طبیعی است مثلاً می توان در رفتار دشمنان طبیعی با استفاده ازکایر ومونها دخالت کرده و شرایط را برای جذب و گردآوری آنها در محل مورد نظر فراهم آورد .

همچنین با تغییر در ساختار ژنتیکی دشمنان طبیعی انواع مناسب تری راایجاد کردمانندانواعمقاومبه آفت کشها

نکاتی چند جهت موفیت داین نوع مدیریت :

سازگاری میزان ودخالتهای فیزیولوژی را بشناسیم .

اثر ویژگیهای ظاهری گیاه بر دشمنان طبیعی.

همزمانی ، هماهنگی و نژادهای دشمنان طبیعی را لحاظ نمائیم .

بیولوژی عوامل کنترل علف هرز مثلاً دو خاصه مهم از زیست شناسی گیاه خواران مانند اختصاصی بودن میزبان و درجه تاثیر آنها بر گیاهان ونوسان جمعیت مد نظر باشد .

تلفیق زیست شناسی عامل و معمول (انتخاب عامل )

دیدگاههای آتی :

مبارزه بیولوژیکی متعهد است تا در آینده مسایل مربوط به آفات در محصولات زراعی و نیاز به حفظ آکوسیستمهای طبیعی و محیط را حل کند . اصول آکولوژیکی حاکم بر کنترل بیولوژیکی در محیطهای کشاورزی و طبیعی با گذشت زمان تغییر نمی کند . و مبتنی بر اثرات متقابل گونه ها و ساختار اکوسیستم است . در نتیجه بکار گیری اصول مبارزه بیولوژیکی و مدیریت جمعیت و اثرات متقابل لایه های همخوار موجب حل اقتصادی و کارآمد مسئله آفات خواهد شد .

اقداماتی برای مبارزه بیولوژیکی لازم است هم برای مبارزه با آفات وارد شده و هم برای حفظ دشمنان طبیعی موجود در سیستم های مدیریت آفات .

نقل و انتقال انسانها که منجر به ایجاد مسایل جدید آفات و دشمنان طبیعی میشود را باید در برنامه لحاظ نمود . استفاده از روشهای تلفیقی ضرورت دارد از کاربرد سموم کاسته شود .